oraz

Światowy Dzień Statystyki

HISTORIA KATEDRY STATYSTYKI

Przed powstaniem Wydziału ZI

Katedra Statystyki powstała na naszej uczelni formalnie w roku 1950, z chwilą przekształcenia prywatnej Wyższej Szkoły Handlowej w państwową Wyższą Szkołę Ekonomiczną. Wcześniej statystyka wykładana była na WSH już od roku 1947 przez zast. prof. mgr inż. Jana Falewicza. On również został pierwszym kierownikiem Katedry, a do grona pierwszych współpracowników i uczniów Jana Falewicza należeli: Zdzisław Hellwig, Kazimierz Rusinek, Danuta Piegat, Danuta Wańkowicz, Maria Cieślak, Elżbieta Frejtag (obecnie Niedzielska), Roman Leitner, Władysław Bukietyński, Danuta Lipka, Ber Haus, Stanisława Bartosiewicz, Szyja Bronsztejn, Teresa Marszałkowicz, Kazimierz Żebrowski. Z czasem wielu z nich zdobywszy samodzielność naukową obejmowało stanowiska kierownicze na naszej uczelni i poza nią. Jan Falewicz kierował Katedrą Statystyki do 1960 r., tzn. do czasu przejścia na emeryturę.W 1962 r. został mianowany kierownikiem Katedry Statystyki Zdzisław Hellwig.

Prof. Z. Hellwig pełnił funkcję kierownika Katedry do roku 1995 z przerwą w roku akademickim 1965/66, gdy wykładał on jako visiting professor w Nigerii na Uniwersytecie w Ibadanie. W zastępstwie katedrą kierował dr Władysław Bukietyński, późniejszy pierwszy dziekan Wydziału ZI. W latach 1968 – 74 prof. Hellwig był zagranicznym konsultantem naukowym UNESCO w Paryżu. Do jego najbardziej znanych książek należą – „Elementy rachunku prawdopodobieństwa i statystyki matematycznej” (1959), „Regresja liniowa i jej zastosowania w ekonomii” (1960), „Aproksymacja stochastyczna” (1965), „Elementy rachunku ekonomicznego” (1976). Z inicjatywy prof. Hellwiga nawiązano i pogłębiano kontakty z katedrami statystyki na uczelniach ekonomicznych w Krakowie i Katowicach, zwłaszcza przez współorganizowanie od roku 1965 Konferencji Statystyków i Ekonometryków Polski Południowej, które odbywają się corocznie aż do dnia dzisiejszego .

W roku 1969 wraz z powołaniem na naszej uczelni Instytutu Metod Rachunku Ekonomicznego „wypączkowały” z Katedry Statystyki dwa nowe zakłady (późniejsze katedry) – Zakład Ekonometrii pod kierownictwem prof. Bartosiewicz oraz Zakład Programowania Matematycznego pod kierownictwem prof. Bukietyńskiego. Prof. Hellwig został dyrektorem Instytutu i kierownikiem Zakładu Statystyki i Przetwarzania Danych. Nazwa ta odzwierciedlała ówczesne zainteresowania badawcze – Katedra Statystyki od połowy lat 60. prowadziła badania nad wykorzystaniem komputerów do zastosowań ekonomicznych, m.in. wydano wtedy następujące książki pod redakcją prof. Hellwiga: „O maszynach cyfrowych” (1968) oraz „Maszyny cyfrowe i ich zastosowanie” (1975), która otrzymała Nagrodę Ministra. W 1974 r. Instytut Metod Rachunku Ekonomicznego podzielił się na Instytut Cybernetyki Ekonomicznej oraz Instytut Informatyki, do którego przeszła część pracowników, na czele z prof. Elżbietą Niedzielską, pierwszym dyrektorem Instytutu. Inna grupa pracowników zajmująca się rozwijaniem metod prognozowania została skierowana wówczas do nowo utworzonego Zakładu Teorii Prognoz i Demografii pod kierownictwem prof. Marii Cieślak.

Od powstania Wydziału ZI

Od roku 1974 Zakład Statystyki i Cybernetyki Ekonomicznej należał do Instytutu Cybernetyki Ekonomicznej na Wydziale Gospodarki Narodowej. Wraz z utworzeniem w 1976 r. Wydziału Zarządzania i Informatyki (obecnie Zarzadzania, Informatyki i Finansów - ZIF) cały Instytut znalazł się w jego strukturach. W Zakładzie zatrudnieni wówczas byli: prof. dr hab. Zdzisław Hellwig, dr inż. Andrzej Baborski, dr Tadeusz Borys, dr Marek Duda, mgr Stefan Forlicz, dr Andrzej Gospodarowicz, mgr Adam Kopiński, mgr Augustyn Maślanka, mgr Witold Miszczak, dr Walenty Ostasiewicz, dr Zofia Rusnak, dr inż. Urszula Siedlecka, dr Elżbieta Trybuś, dr Ginter Trybuś, dr Jerzy Wawrzynek. W 1981 r. przemianowano zakłady na katedry. W ramach nowej struktury Katedra Statystyki i Cybernetyki Ekonomicznej zajmowała się nadal zastosowaniami metod ilościowych w ekonomii, pojawiły się nowe problemy naukowe, jak modelowanie niepewności, zastosowania zbiorów rozmytych, statystyczna analiza wielowymiarowa, pomiar ryzyka w życiu gospodarczym. W tym okresie rozwijała się również współpraca Katedry z uczelniami zagranicznymi – utrzymywane są ciągle kontakty z Uniwersytetem w Marburgu, Uniwersytetem w Trydencie, Wyższą Szkołą Ekonomiczną w Pradze oraz Uniwersytetem w Bratysławie. Współpraca z dwoma ostatnimi wymienionymi uczelniami ma miejsce zwłaszcza na konferencjach AMSE "Applications of Mathematics and Statistics in Economy" organizowanych na przemian w Polsce (lata 2002, 2005, 2008 i planowana w 2011), Czechach i Słowacji. Współpraca z Uniwersytetem w Marburgu zaowocowała warsztatami naukowymi organizowanymi co roku na przemian w Polsce i Niemczech.

W latach 90. zainteresowania naukowe pracowników katedry skupiły się na zastosowaniach metod statystycznych w analizie rynku finansowego, zarządzaniu jakością oraz ubezpieczeniach. W dziedzinie tych ostatnich do szczególnych osiągnięć zaliczyć należy powstałe z inspiracji prof. Hellwiga pionierskie w skali kraju prace prof. Stanisławy Ostasiewicz i prof. Wandy Ronki – Chmielowiec, jak książka „Metody statystyki ubezpieczeniowej” (1994).

Pracownicy katedry, którzy uzyskiwali samodzielność naukową, często przechodzili do innych katedr podejmując nowe zadania. W ten sposób Katedra Statystyki przez cały okres swojego istnienia była kuźnią kadr naukowych dla naszej uczelni, a zwłaszcza Wydziału Zarządzania, Informatyki i Finansów. Do obecnych i byłych kierowników Katedr na Wydziale ZIF, którzy pracowali w Katedrze Statystyki, należą: prof. Andrzej Gospodarowicz, prof. Stanisław Krawczyk, prof. Elżbieta Niedzielska, prof. Adam Nowicki, prof. Wiesław Pluta, prof. Antoni Smoluk, prof. Wanda Ronka-Chmielowiec, prof. Adam Kopiński. Również wieloletni rektor AE i kierownik Katedry Systemów Sztucznej Inteligencji prof. Andrzej Baborski był pracownikiem Katedry Statystyki. Jak widać znajomość statystyki pomaga rozwijać zainteresowania w wielu innych dziedzinach nauki. Pracownicy katedry zwykle pełnili również ważne funkcje we władzach uczelni i Wydziału ZI, w tym dziekanów i przedziekanów.

W 1995 r. prof. Zdzisław Hellwig przeszedł na emeryturę po 32 latach kierowania Katedrą. Wśród wielu nagród otrzymanych przez prof. Hellwiga wymienić należy zwłaszcza Nagrodę Naukową Prezesa Rady Ministrów za Wybitny Dorobek Naukowy (1996), a także doktorat honoris causa Akademii Ekonomicznej w Krakowie (1985) i doktorat honoris causa Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Pradze (1994). Mimo przejścia na emeryturę prof. Hellwig pozostawał zatrudniony na część etatu, prowadząc ze studentami ćwiczenia ze statystyki i rachunku prawdopodobieństwa.

Następcą prof. Hellwiga na stanowisku kierownika Katedry został prof. Walenty Ostasiewicz, który pełni tę funkcję do chwili obecnej (w czasie urlopów naukowych w latach 2008 oraz 2009, spędzanych głównie na uniwersytetach we Włoszech, zastępował go prof. Witold Miszczak). Główny cel prac naukowych katedry, jakim było rozwijanie metod ilościowych w zastosowaniach ekonomicznych nie zmienił się. Jako wspólne zadanie dla pracowników katedry wysunął się nowy temat – pomiar jakości życia. O rosnącej wadze tego problemu we współczesnej nauce i życiu publicznym świadczy otrzymanie nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w 1998 r. przez zajmującego się problematyką ubóstwa prof. Sena oraz w 2000 r. przez prof. McFaddena, badającego m.in. dobrobyt gospodarstwa domowego. Dla badań naukowych prowadzonych w tym obszarze zawiązał się w Katedrze zespół pracowników i doktorantów, który podjął szereg prac. W roku 1999 zorganizowano międzynarodową konferencję poświęconą jakości życia, owocem której była m.in. publikacja „Aspects of Quality of Life” wydana w roku 2000. Katedra Statystyki współorganizowała także wraz z Katedrą Polityki Społecznej z Wydziału GN konferencję w roku 2000 na temat sytuacji społecznej na Dolnym Śląsku. W roku 2001 Katedra Statystyki zorganizowała ogólnopolską konferencję „Metodologia pomiaru jakości życia”, w latach 2002, 2005 i 2008 odbyły się kolejne konferencje międzynarodowe „Quality of life”, a następna konferencja z tego cyklu jest planowana na rok 2011. Drugim obszarem, nad którym trwały intensywne prace w katedrze, jest tematyka ubezpieczeń, ryzyka i statystyki aktuarialnej. W tym przypadku zespół tworzyli pracownicy i doktoranci skupieni wokół prof. Stanisławy Ostasiewicz, prof. Stanisława Heilperna i prof. Walentego Ostasiewicza. Największym osiągnięciem tego zespołu jest zorganizowanie cyklu konferencji pt. "Statystyka Aktuarialna - teoria i praktyka" w latach 2005, 2007 i 2010 we współpracy z Uniwersytetem Wrocławskim i Politechniką Wrocławską na przemian z Uniwersytetem Warszawskim i Szkołą Główną Handlową.

Do najważniejszych publikacji z tego okresu należą: podręcznik „Statystyczne metody analizy danych” (1998), napisany wspólnie przez pracowników katedry pod redakcją prof. W. Ostasiewicza, oraz dwutomowa publikacja „Metody ilościowe w ekonomii” (1999) wydana z okazji 50-lecia pracy naukowej i dydaktycznej prof. Z. Hellwiga; pierwszy tom zawiera wybrane najważniejsze artykuły prof. Hellwiga, natomiast na tom drugi składają się opracowania pracowników katedry z różnych obszarów zastosowań metod ilościowych w ekonomii – m.in. ubezpieczenia, rynek kapitałowy, bezrobocie, badania ankietowe, analiza finansowa, zarządzanie jakością.

Na odrębne podkreślenie zasługuje seria książek wydanych w charakterystycznych okładkach z okazji jubileuszu 50-lecia katedry Statystyki w roku 2000. W skład serii wchodzą przede wszystkim polsko- i angielskojęzyczne publikacje naukowe z dziedziny ubezpieczeń, jakości życia i zastosowań metod statystycznych w ekonomii i socjologii. W serii tej wydana została również książka dydaktyczna prof. W. Ostasiewicza „Propedeutyka probabilistyki”, która może stanowić uzupełnienie szeroko znanej wśród studentów AE tzw. „żółtej książki” do statystyki autorstwa prof. S. Ostasiewicz, prof. U. Siedleckiej i dr Z. Rusnak.

Wydarzeniem podsumowującym 50 letnią działalność katedry była konferencja nt. „Wyzwania i dylematy statystyki w XXI wieku”, która zgromadziła szerokie grono naukowców z Polski i gości z zaprzyjaźnionych uczelni zagranicznych. Z okazji konferencji wydano książkę „Historia Katedry Statystyki Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu”, zawierającą pełne informacje o byłych i obecnych pracownikach katedry, ich dorobku naukowym i dydaktycznym.

W kolejnych latach publikacje książkowe wydawane były w ciągle kontynuowanej serii "Statystyka i ryzyko", w tym prace naukowe po konferencjach organizowanych przez Katedrę Statystyki. Do 2010 r. zostało w tej serii wydanych 27 pozycji.

Na początku pierwszej dekady XXI wieku w Katedrze zatrudnionych było 16 pracowników: prof. Walenty Ostasiewicz, prof. Zdzisław Hellwig, prof. Stanisław Heilpern, prof. Urszula Siedlecka, prof. Witold Miszczak, prof. Stanisława Ostasiewicz, prof. Jerzy Wawrzynek, dr Ludwik Adamczyk, dr Agnieszka Bukietyńska, dr Joanna Dębicka, dr Maria Kolenda, dr Edyta Mazurek, dr Zofia Rusnak, mgr Dariusz Biskup, mgr Edyta Gnitecka, mgr Kinga Migdał. W pracach Katedry Statystyki uczestniczyło wówczas także 12 doktorantów Dziennego Studium Doktoranckiego Wydziału ZI: mgr Anna Bartkowiak, mgr Swietłana Hetmańska, mgr Magdalena Homa, mgr Marek Kośny, mgr Cyprian Kozyra, mgr Piotr Peternek, mgr Kamila Piasecka, mgr Magdalena Sipa, mgr Adam Śnieg, mgr Dariusz Śpiewak, mgr Joanna Zdobylak, mgr Beata Zmyślona. Sekretariat Katedry prowadziła Hanna Chwastowska.

Dzisiaj Katedry Statystyki

W kolejnych latach liczba pracowników Katedry i doktorantów z nią związanych malała odpływ pracowników i doktorantów był większy niż napływ nowych. Dwoje odeszło na zawsze - dr Ludwik Adamczyk w roku 2003 i prof. Urszula Siedlecka w roku 2004. Ich przedwczesna śmierć stanowiła dla Katedry niepowetowaną stratę. Poświęcone im zostały dwie kolejne konferencje dydaktyczne Katedry w latach 2004 i 2005, po których wydano zeszyty Prac Naukowych.

Część pracowników odchodziła do pracy w innych Katedrach uczelni (dr Maria Kolenda, dr Marek Kośny, dr Piotr Peternek, dr Łukasz Kuźmiński, inni podejmowali pracę poza uczelnią, czy to na innych uczelniach (dr Renata Gnitecka, dr Agnieszka Bukietyńska, dr Magdalena Homa, dr Anna Bartkowiak), czy w biznesie, wykonując prace związane ze szeroko pojętymi metodami ilościowymi (dr Kinga Migdał, dr Dariusz Biskup, dr Joanna Zdanowicz, mgr Anna Wołk). Na emeryturę w ostatnich latach przeszli profesorowie: Zdzisław Hellwig, Jerzy Wawrzynek i Stanisława Ostasiewicz.

Na kierunku Informatyka i Ekonometria Katedra oferuje specjalność Analiza danych, kilkakrotnie wybieraną przez studentów, która została zapoczątkowana przez śp. prof. Urszulę Siedlecką, a obecnie opiekę nad tą specjalnością sprawuje prof. Stanisław Heilpern.

Katedra aktywnie się włącza w działalność Polskiego Towarzystwa Statystycznego, m.in. uczestnicząc we władzach centralnych PTS i współorganizując zjazdy oddziału wrocławskiego Towarzystwa. W 2007 r. zorganizowała Ogólnopolski Zjazd Statystyków z okazji 95-lecia PTS.

Od roku 2006 Katedra znowu nosi krótką pierwotną nazwę Katedra Statystyki w ramach (również wówczas przemianowanego) Instytutu Zastosowań Matematyki. Obecnie w Katedrze pracują: prof. Walenty Ostasiewicz (kierownik), prof. Stanisław Heilpern, prof. Witold Miszczak, prof. Zofia Rusnak, dr Joanna Debicka, dr Albert Gardoń, dr Cyprian Kozyra, dr Agnieszka Marciniuk, dr Edyta Mazurek, dr Beata Zmyślona, mgr Aleksandra Iwanicka, mgr Anna Nikodem-Słowikowska oraz doktorantka mgr Anna Zięba. Sekretariat Katedry od roku 2006 prowadzi nieoceniona, zawsze pomocna pani Janina Rabórska.

Poniższe zdjęcie przedstawia Katedrę Statystyki na zebraniu przed rozpoczęciem roku akademickiego 2010/2011

Siedzą od prawej: prof. Stanisław Heilpern, prof. Walenty Ostasiewicz, mgr Anna Nikodem-Słowikowska, prof. Zofia Rusnak. Stoją od prawej: dr Edyta Mazurek, dr Albert Gardoń, Janina Rabórska, prof. Witold Miszczak, mgr Aleksandra Iwanicka, dr Cyprian Kozyra, dr Joanna Dębicka, prof. Stanisława Ostasiewicz, dr Beata Zmyślona.